Spotkanie takie jest doświadczeniem z wielu powodów unikalnym. Niosącym ze sobą, zazwyczaj, duży ładunek emocjonalny, wiele obaw i oczekiwań.
Dla jednych jest to pierwsze spotkanie spotkanie tego typu. Dla drugich kolejne. Poprzedzone wcześniejszymi. Bywa, że rozczarowującymi.
W przypadku osób młodych, nastolatków jednym z kluczowych elementów decydujących o sukcesie lub porażce procesu diagnostycznego jest funkcja konsultacji oraz postawa jaką przyjmuje diagnosta. Rola polegająca na uświadomieniu na czym polegają kłopoty danej osoby jest ważną ale nie jedyną składową zadania, które przed nim stoi.
Kompetentny diagnosta posiada niezbędną wiedzę aby odróżnić sprawy, które trzeba potraktować poważnie, które budzą niepokój i wymagają podjęcia adekwatnych działań od tych, które np. są typowe dla danego okresu rozwojowego. Nawiasem mówiąc diagnostyka i proces psychoterapii adolescentów często jest prawdziwym wyzwaniem z uwagi na trudności w odróżnianiu trudności wymagających interwencji od tych „naturalnych” dla adolescencji. Niekiedy bliscy (ale i sami młodzi ludzie) niepokoją się rzeczami, które utrudniają funkcjonowanie ale nie są przesłankami do podjęcia terapii. W takich sytuacjach konsultacja pełni ważną funkcję rozładowania napięcia wokół kwestii budzących niepokój i wyjaśnienia wątpliwości.
Kontakt na linii terapeuta – adolescent ma swoją specyfikę. To, jak przebiega komunikacja w trakcie konsultacji, stosunek do badanego, to czy badana osoba czuje się słuchana i rozumiana ma niebagatelny wpływ nie tylko na przebieg spotkania ale też na trafność postawionej diagnozy.
Naturalnie proces diagnostyczny to bardzo złożone i obszerne zagadnienie. Niniejszy tekst zaledwie je sygnalizuje. Osoby zainteresowane znajdą wiele publikacji na ten temat (np. Stemplewska-Żakowicz K., Diagnoza psychologiczna, 2016; Paluchowski J., Diagnoza psychologiczna, 2012; McWilliams N., Diagnoza psychoanalityczna, 2009).
Inną kwestią, o której warto wspomnieć jest coś, co w psychologii nazywane jest „korektywnym doświadczeniem”. W kontekście konsultacji diagnostycznej warto pamiętać, iż osoby zgłaszające się na nią mają swoje wyobrażenia na temat takiego spotkania. Bywa, że niezgodne z rzeczywistością, wypaczone stereotypami, zafałszowane chybioną beletrystyką czy niektórymi produkcjami filmowymi.
Z tej perspektywy konsultacja psychologiczna jest ważnym doświadczeniem „odczarowującym” wcześniejsze wyobrażenia. Urealniającym i zmniejszającym obawy. Naturalnie dotyczy to głównie osób, dla których konsultacja taka jest pierwszym tego rodzaju doświadczeniem.
Inną perspektywę mają osoby po wcześniejszych, niekiedy licznych spotkaniach tego typu, o pozytywnym lub negatywnym wydźwięku. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z „przetartym szlakiem” i zazwyczaj gotowością do współpracy. W drugim korektywne doświadczenie to szansa dla osoby przychodzącej na konsultację aby przekonać się do proponowanej formy pomocy, zmienić negatywne zdanie i zdobyć się na współpracę.
W związku z tym w oparciu o wiedzę na temat zaburzeń występujących w okresie adolescencji, towarzyszących im lękach i trudnościach, które one generują, diagnosta może np. zachęcać do aktywnego udziału w procesie diagnostycznym. Taka postawa tworzy m. in. atmosferę współpracy i szacunku, które sprzyjają zarówno diagnostyce ale też są niezbędne dla późniejszego procesu terapii.
Niejednokrotnie podczas takiego spotkania osoba przychodząca na konsultację znajduje odpowiedź co się z nim dzieje. Jak pokazuje doświadczenie nawet jeśli w pierwszej reakcji wyjaśnienie przyczyn, mechanizmów powstawania trudności, z jakimi się boryka, początkowo wywołuje ból i protest, to po pewnym czasie przynosi ulgę. Z wielu powodów. Między innymi, dlatego że daje odpowiedź na pytania „co się dzieje?” i „co należy z tym robić?”
Nie tylko wstępna diagnoza ale także doświadczenie poważnego potraktowania osoby przychodzącej na konsultację oraz jej stanu emocjonalnego sprawiają, że doznaje ona pewnej ulgi. I nawet obawy, że jest „nienormalna” nie zmieniają tego faktu.
Ważne aby nastolatek decydujący się na konsultację, często w różnych okolicznościach, niekiedy z niską motywacją do współpracy, otrzymał to, czego w takiej sytuacji bardzo potrzebuje: Aby osoba, której decyduje się powierzyć swoje trudności, lęki i obawy nie odrzuciła go i nie zlekceważyła.